मराठी व्याकरणात विरुद्धर्थी शब्दांला विशेष महत्त्व आहे. ज्या शब्दांचे अर्थ एकमेकांचे अर्थ हे परस्पर भिन्न किंवा विरुद्ध असतात ते शब्द म्हणजे ‘विरुद्धर्थी शब्द’ होय. स्पर्धा परीक्षेमध्ये समानार्थी शब्द व विरुद्धर्थी शब्द यांच्यावर आधारित विविध प्रशंनांचा समावेश केलेला असतो. विविध स्पर्धा परीक्षेत या विभागांवर हमखास २ ते ३ प्रश्नांचा समवेश असतो. ह्या परीक्षा पास करण्याच्या दृष्टीकोणातून ह्या विभागांचा अभ्यास करणे आवश्यक आहे. त्या अनुषंगाने खाली ७०० च्या वर विरुद्धर्थी शब्द दिलेले आहेत. तसेच विरुद्धर्थी शब्द पाठ व्हावेत/ लक्षात रहावेत म्हणून विविध नियम दिले आहेत. या नियमांच्या आधारे या शब्दांचा अभ्यास करणे सोपे होते.
 |
विरुद्धर्थी शब्द |
नियम 1:- शब्दाला ‘अ’ लावून किंवा शब्द समुहाच्या जागी ‘अ’ घेवून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | कल्याण x अकल्याण |
२ | कुलीन x अकुलीन |
३ | कुशल x अकुशल |
४ | क्षम्य x अक्षम्य |
५ | क्षय x अक्षय |
६ | चल x अचल |
७ | चूक x अचूक |
८ | ज्ञात x अज्ञात |
९ | ज्ञान x अज्ञान |
१० | ज्ञानी x अज्ञानी |
११ | तुलनीय x अतुलनीय |
१२ | तृप्त x अतृप्त |
१३ | दृश्य x अदृश्य |
१४ | धर्म x अधर्म |
१५ | नित्य x अनित्य |
१६ | नियंत्रित x अनियंत्रित |
१७ | नियमित x अनियमित |
१८ | निवासी x अनिवासी |
१९ | निश्चित x अनिश्चित |
२० | नीती x अनीती |
२१ | न्याय x अन्याय |
२२ | पथ्य x अपथ्य |
२३ | पराजित × अपराजित |
२४ | पवित्र × अपवित्र |
२५ | पात्र x अपात्र |
२६ | पारदर्शक × अपारदर्शक |
२७ | पूर्ण x अपूर्ण |
२८ | पूर्णांक × अपूर्णांक |
२९ | प्रकट × अप्रकट |
३० | प्रगत x अप्रगत |
३१ | प्रत्यक्ष × अप्रत्यक्ष |
३२ | प्रमाण × अप्रमाण |
३३ | प्रशस्त x अप्रशस्त |
३४ | प्रसन्न × अप्रसन्न |
३५ | प्रसिद्ध x अप्रसिद्ध |
३६ | प्रामाणिक x अप्रामाणिक |
३७ | प्रिय x अप्रिय |
३८ | बोलका x अबोल |
३९ | भय x अभय |
४० | भारतीय x अभारतीय |
४१ | मंगल x अमंगल |
४२ | मर्याद x अमर्याद |
४३ | मर्यादित × अमर्यादित |
४४ | मान्य x अमान्य |
४५ | मूर्त x अमूर्त |
४६ | यशस्वी x अयशस्वी |
४७ | याचित × अयाचित |
४८ | योग्य x अयोग्य |
४९ | रसिक × अरसिक |
५० | रुंद x अरुंद |
५१ | रुची x अरुची |
५२ | लिखित x अलिखित |
५३ | लौकिक x अलौकिक |
५४ | वास्तव x अवास्तव |
५५ | विकारी × अविकारी |
५६ | विचार x अविचार |
५७ | विचारी x अविचारी |
५८ | विभक्त × अविभक्त |
५९ | विवाहित × अविवाहित |
६० | विवेकी × अविवेकी |
६१ | विश्वास × अविश्वास |
६२ | विश्वासनिय × अविश्वासनिय |
६३ | विस्मरणीय × अविस्मरणीय |
६४ | वैध × अवैध |
६५ | व्यंग x अव्यंग |
६६ | व्यवस्थित × अव्यवस्थित |
६७ | व्यवहार x अव्यवहार |
६८ | शक्य × अशक्य |
६९ | शांत × अशांत |
७० | शाश्वत × अशाश्वत,क्षणभंगूर |
७१ | शिक्षित x अशिक्षित |
७२ | शुद्ध × अशुद्ध |
७३ | शुभ × अशुभ |
७४ | श्राव्य × अश्राव्य |
७५ | श्रुत × अश्रुत |
७६ | संघटित x असंघटित |
७७ | संतुष्ट × असंतुष्ट |
७८ | संतोष × असंतोष |
७९ | संभव x असंभव |
८० | सक्षम × अक्षम |
८१ | सत्य × असत्य |
८२ | सदिश x अदिश |
८३ | सनाथ x अनाथ |
८४ | सपुष्प x अपुष्प |
८५ | सफल × असफल |
८६ | सभ्य × असभ्य |
८७ | समंजस × असमंजस |
८८ | समर्थ × असमर्थ |
८९ | समाधान x असमाधान |
९० | समान x असमान |
९१ | सशक्त x अशक्त |
९२ | सहकार x असहकार |
९३ | साधारण x असाधारण |
९४ | साध्य x असाध्य |
९५ | सामान्य x असामान्य |
९६ | सुरक्षित x असुरक्षित |
९७ | सुजाण x अजाण |
९८ | सुशिक्षित x अशिक्षित |
९९ | सुसह्य x असह्य |
१०० | सूर x असूर |
१०१ | स्थिर x अस्थिर |
१०२ | स्पष्ट x अस्पष्ट |
१०३ | स्पृश्य x अस्पृश्य |
१०४ | स्वच्छ x अस्वच्छ |
१०५ | स्वस्थ x अस्वस्थ |
१०६ | हिंसक x अहिंसक |
१०७ | हिंसा x अहिंसा |
१०८ | हित x अहित |
१०९ | चेत x अचेत |
११० | परिमेय x अपरिमेय |
नियम २:- शब्दाला ‘बे’ लावून किंवा शब्द समुहाच्या जागी ‘बे’ घेवून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | अब्रू x बेअब्रू |
२ | इमानी x बेइमानी |
३ | कायदेशीर x बेकायदेशीर |
४ | चव x बेचव |
५ | जबाबदार x बेजबाबदार |
६ | ताल x बेताल |
७ | भान x बेभान |
८ | वारस x बेवारस |
९ | शिस्त x बेशिस्त |
१० | सावध x बेसावध |
११ | सुरेल x बेसूर |
१२ | हिशेबी x बेहिशेबी |
नियम ३:- शब्दाला ‘कु’ लावून किंवा शब्द समुहाच्या जागी ‘कु’ घेवून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | शंका × कुशंका |
२ | सत्कर्म × कुकर्म |
३ | सन्मार्ग × कुमार्ग |
४ | सुप्रसिद्ध x कुप्रसिद्ध |
५ | सुभाषित x कुभाषित |
६ | सुरूप x कुरूप |
७ | सुलक्षणी x कुलक्षणी,अवलक्षणी |
८ | सुविख्यात x कुविख्यात |
९ | सुविचार x कुविचार |
नियम ४:- शब्दाला ‘दुर्’ लावून किंवा शब्द समुहाच्या जागी ‘दुर्’ घेवून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | अभिमान × दुराभिमान |
२ | भाग्य x दुर्भाग्य |
३ | भूषणx दूषण |
४ | लक्ष x दुर्लक्ष |
५ | लौकिक × दुलौकीक |
६ | सज्जन x दुर्जन |
७ | सदाचार x दुराचार |
८ | सदाचारीx दुराचारी |
९ | सद्गुणी x दुर्गुणी |
१० | सुकाळ x दुष्काळ |
११ | सुगंध x दुर्गंध |
१२ | सुगम x दुर्गम |
१३ | सुदैव x दुर्दैव |
१४ | सुदैवी x दुर्दैवी |
१५ | सुबोध × दुर्बोध |
१६ | सुर्कीर्ती x दुष्कीर्ती |
१७ | सुलभ × दुर्लभ |
१८ | सूचिन्ह × दुश्चिन्ह |
१९ | सुष्ट × दुष्ट |
नियम ५:- शब्दाला ‘अन्’ लावून किंवा शब्दातील एकदा शब्द किंवा शब्द समुहा एवजी ‘अन्’ लावून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | अधिकृत x अनधिकृत |
२ | अपेक्षित x अनपेक्षित |
३ | अर्थ x अनर्थ |
४ | अवधान × अनावधान |
५ | आकर्षक x अनाकर्षक |
६ | आकलनीय x अनाकलनीय |
७ | आदर x अनादर |
८ | आदर्श x अनादर्श |
९ | आदी × अनादी |
१० | आस्था x अनास्था |
११ | इच्छा x अनिच्छा |
१२ | इष्ट x अनिष्ट |
१३ | अतिवृष्टी x अनावृष्टी |
१४ | उचित x अनुचित |
१५ | उत्तीर्ण x अनुत्तीर्ण |
१६ | उत्साही x निरुत्साही, अनुत्साही |
१७ | उदार × अनुदार |
१८ | उदार × कंजूस, अनुदार |
१९ | उपस्थित x अनुपस्थित |
२० | एक × अनेक |
२१ | एकदा x अनेकदा |
२२ | ऐच्छिक x अनैच्छिक |
२३ | ओळख x अनोळख |
२४ | ओळखी x अनोळखी |
२५ | औरस × अनौरस |
नियम ६:- शब्दाला ‘अव’ लावून किंवा शब्द समुहाच्या जागी ‘अव’ घेवून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | आज्ञा x अवज्ञा |
२ | आरोह x अवरोह |
३ | आरोहण x अवरोहण |
४ | उन्नत × अवनत |
५ | उन्नतीx अवनती |
६ | कृपा x अवकृपा |
७ | गुण x अवगुण, दोष |
८ | गुणी x अवगुणी |
नियम ७:- शब्दाला ‘निर्’ अथवा ‘नि’ लावून किंवा शब्द समुहाच्या जागी ‘निर्’ अथवा ‘नि’ घेवून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | अपराधी x निरपराधी |
२ | आयात x निर्यात |
३ | आशा x निराशा |
४ | उत्कृष्ट x निकृष्ट |
५ | उपयोग x निरुपयोग |
६ | उपयोगी x निरुपयोगी |
७ | उपाय × निरुपाय |
८ | दोषी x निर्दोषी |
९ | रोगी x निरोगी |
१० | लोभी x निर्लोभी |
११ | विवाद × निर्विवाद |
१२ | वेध × निर्वेध |
१३ | व्यसनी x निर्व्यसनी |
१४ | श्वास x निःश्वास |
१५ | सकाम × निकाम |
१६ | सगुण x निर्गुण |
१७ | सजीव x निर्जीव |
१८ | सतेज x निस्तेज |
१९ | सदय x निर्दय |
२० | सधन x निर्धन |
२१ | सरस x नीरस |
२२ | सशस्त्र x नि:शस्त्र |
२३ | साकार x निराकार |
२४ | साक्षर x निराक्षर |
२५ | सार्थक x निरर्थक |
२६ | सुरस × नीरस |
२७ | स्वार्थी x निःस्वार्थी |
नियम ८:- शब्दाला ‘पर’ लावून किंवा शब्द समुहाच्या जागी ‘पर’ घेवून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | इहलोक × परलोक |
२ | जय, विजय x पराजय, पराभव |
३ | स्वकीय x परकीय |
४ | स्वतंत्र x परतंत्र |
५ | स्वदेश x परदेश |
६ | स्वदेशी x परदेशी |
७ | स्वातंत्र्य x पारतंत्र्य |
८ | स्वाधीन x पराधीन, परस्वाधीन |
९ | स्वार्थ × परमार्थ |
नियम ९:- शब्दाला ‘अप’ लावून किंवा शब्द समुहाच्या जागी ‘अप’ घेवून विरुद्धर्थी शब्द बनवता येते.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | उत्कर्ष × अपकर्ष |
२ | उपकार x अपकार |
३ | कीर्ती x अपकीर्ती |
४ | बहुमान x अपमान |
५ | मान x अपमान |
६ | यश x अपयश |
७ | शकून x अपशकून |
|
नियम १०:- काही शब्दाच्या मागील अथवा पुढील शब्द बदलून विरुद्धर्थी शब्द बनबता येतात.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | अनुकूल x प्रतिकूल |
२ | अपेक्षाभंग x अपेक्षापूर्ती |
३ | अर्थ × अर्थहीन |
४ | आवक × जावक |
५ | आवडते x नावडते |
६ | आसक्ती × विरक्ती |
७ | आस्तिक x नास्तिक |
८ | इकडे x तिकडे |
९ | इथली x तिथली |
१० | इलाज x नाईलाज |
११ | उलट x सुलट |
१२ | उलटा x सुलटा |
१३ | एकमत × दुमत |
१४ | ऐलतीर × पैलतीर |
१५ | ओवळा × सोहळा |
१६ | कर्णमधुर x कर्णकटू |
१७ | गमन x आगमन |
१८ | चिरंजीवी x अल्पजीवी |
१९ | जेवढा x तेवढा |
२० | तारक x मारक |
२१ | दीर्घायुषी x अल्पायुषी |
२२ | देशभक्त x देशद्रोही |
२३ | देशी x विदेशी, परदेशी |
२४ | निष्काम x सकाम |
२५ | प्रगती x अधोगती |
२६ | प्रतिकार x सहकार |
२७ | प्राचीन × अर्वाचीन |
२८ | मंजूर x नामंजूर |
२९ | रनशूर × रनभीरु |
३० | रसाळ x रसहीन |
३१ | राजमार्ग × आडमार्ग |
३२ | राष्ट्रीय × अंतराष्ट्रीय |
३३ | रुकार × नकार |
३४ | वंद्य × निंद्य |
३५ | वापर x गैरवापर |
३६ | विसंवाद x सुसंवाद |
३७ | शाकाहार x मांसाहार |
३८ | श्रेष्ठ x कनिष्ठ |
३९ | सकस x निकस |
४० | सधवा × विधवा |
४१ | सफल x विफल |
४२ | समजूत x गैरसमजूत |
४३ | समता x विषमता |
४४ | साधक x बाधक |
४५ | सूर्योदय x सूर्यास्त |
४६ | सोय x गैरसोय |
४७ | स्मृती × विस्मृती |
नियम ११:- अनियमित विरुद्धर्थी शब्द.
अ.क्र. | विरुद्धर्थी शब्द |
१ | अंकूचन × प्रसरण |
२ | अंतरंग × बहिरंग |
३ | अंथरूण × पांघरून |
४ | अकलवन्त × अकलशून्य,अकलमंद |
५ | अग्रज × अनुज |
६ | अचूक x चुकीचे |
७ | अजर × जराग्रस्त |
८ | अजस्त्र × चिमुकले |
९ | अटक × सुटका |
१० | अति ×अल्प |
११ | अथ ×इति |
१२ | अधिक × उणे |
१३ | अनुरूप × विजोड |
१४ | अपेक्षाभंग × अपेक्षापूर्ती |
१५ | अबोल × वाचाल |
१६ | अमूल्य × कवडीमोल |
१७ | अमृत x विष, जहर, हलाहल |
१८ | अर्थपूर्ण × निरर्थक |
१९ | अलीकडे × पलीकडे |
२० | अल्लड × पोक्त |
२१ | अवखळ × गंभीर |
२२ | असणे × नसणे |
२३ | अस्सल × नक्कल |
२४ | अहंकार × विनम्रता |
२५ | आकाश x पाताळ |
२६ | आगमन × निर्गमन |
२७ | आघाडी × पिछाडी |
२८ | आज्ञा x अवज्ञा, विनंती |
२९ | आठवण × विस्मरण |
३० | आठवणे × विसरणे |
३१ | आडवे × उभे |
३२ | आत x बाहेर |
३३ | आता × नंतर, पूर्वी |
३४ | आतुरता × उदासिनता |
३५ | आदि × अंत |
३६ | आधी × नंतर |
३७ | आधुनिक × सनातनी |
३८ | आनंद x दुःख |
३९ | आपुलकी × परकेपणा |
४० | आमंत्रित × आंगतुक |
४१ | आय × व्यय |
४२ | आयात × निर्यात |
४३ | आरंभ, सुरुवात x अंत, अखेर, शेवट |
४४ | आराम × कष्ट |
४५ | आला × गेला |
४६ | आवक × जावक |
४७ | आशीर्वाद × शाप |
४८ | इप्सित × अवांच्छित |
४९ | उंच × ठेंगणा, बुटका,सखल |
५० | उगवणे × मावळणे |
५१ | उगवती × मावळती |
५२ | उघड × गुप्त, बंद |
५३ | उघडा x बंद |
५४ | उच्च × नीच |
५५ | उजेड × काळोख, अंधार |
५६ | उताणा × पालथा |
५७ | उतार × चढाव |
५८ | उत्कर्ष × अपकर्ष, अधोगती |
५९ | उत्तम × क्षुद्र |
६० | उत्तेजन × खच्चीकरण |
६१ | उत्साही × निराश, हिरमुसलेला |
६२ | उथळ x खोल |
६३ | उदंड × कमी |
६४ | उदय × अस्त |
६५ | उदार × कंजूष |
६६ | उद्घाटन × समारोप |
६७ | उद्योग x आळस |
६८ | उद्योगी x आळशी |
६९ | उधळ्या × कंजूष |
७० | उपदेश × बदसल्ला |
७१ | उभा × आडवा |
७२ | उमेद × मरगळ |
७३ | उल्हसित × उदासिनता |
७४ | उष्ण, गरम × थंड,गार, शीतल |
७५ | ऊन × सावली |
७६ | एकत्र x विभक्त |
७७ | एकी x बेकी, दुही |
७८ | ऐतखाऊ x कष्टाळू |
७९ | ऐतदार × केविलवाणा |
८० | ओला × कोरडा, सुका |
८१ | औत्सुक्य × औदासीन्य |
८२ | कठीण x मऊ |
८३ | कमाल x किमान |
८४ | कळस × पाया, पायरी |
८५ | कष्टाळू × कामचोर |
८६ | काटकसर x उधळपट्टी |
८७ | काटकसरी × उधळ्या |
८८ | कालिक × कालातीत |
८९ | कीव × राग |
९० | कृतज्ञ × कृतघ्न |
९१ | कृत्रिम x नैसर्गिक, स्वाभाविक |
९२ | कृश × स्थूल |
९३ | कृष्ण × धवल |
९४ | कोवळा ×कडक,निबर |
९५ | कौतुक × निंदा |
९६ | क्षमा × शिक्षा |
९७ | क्षेम × धोका |
९८ | खंबीर × डळमळीत |
९९ | खरे x खोटे |
१०० | खरेदी × विक्री |
१०१ | खात्री × शंका |
१०२ | खादाड × मितहरी |
१०३ | खूप × कमी |
१०४ | खोल × उथळ |
१०५ | गंभीर × अवखळ |
१०६ | गच्च × सैल,विरळ |
१०७ | गतकाल, भूतकाळ × भविष्यकाळ |
१०८ | गती × अधोगती,परागती |
१०९ | गद्य × पद्य |
११० | गर्विष्ठ x निगर्वी, विनम्र |
१११ | गारवा × उष्मा |
११२ | गुण × दोष |
११३ | गुणगान × निंदा |
११४ | गुप्त x उघड |
११५ | गुरु × शिष्य |
११६ | गुळगुळीत x खडबडीत, खरखरीत, ओबडधोबड |
११७ | गोड x कडू, अगोड |
११८ | ग्रामीण × शहरी |
११९ | ग्राहक × विक्रेता |
१२० | ग्राह्य × त्याज्य |
१२१ | घट्ट x सैल |
१२२ | घरंदाज × कुलटा |
१२३ | घाऊक × किरकोळ |
१२४ | चढ × उतार |
१२५ | चढण x उतरण |
१२६ | चढणे × उतरणे |
१२७ | चढाई × माघार |
१२८ | चपळ x मंद, सुस्त |
१२९ | चवदार x बेचव, सपक |
१३० | चांगला x वाईट |
१३१ | चिमुकला × थोरला, मोठा, भव्य |
१३२ | चिरंजीव × अल्पजीवी |
१३३ | चेतन × जड |
१३४ | छोठा × मोठा |
१३५ | जगणे × मरणे |
१३६ | जड × हलके, चेतन |
१३७ | जनता × नेता |
१३८ | जन्म × मृत्यू |
१३९ | जमा × खर्च |
१४० | जयंती × पुण्यतिथी |
१४१ | जर × तर |
१४२ | जलद × सावकाश, हळू |
१४३ | जवळ × दूर |
१४४ | जाग × झोप, निद्रा |
१४५ | जागणे × झोपणे |
१४६ | जागरूक × निष्काळजी |
१४७ | जागृत x निद्रिस्त |
१४८ | जाड × रोड |
१४९ | जाणता × अजाण,अडाणी |
१५० | जास्त × कमी |
१५१ | जिवंत x मृत |
१५२ | जीत × हार |
१५३ | जीवन x मृत्यू |
१५४ | जेता × जित |
१५५ | जेवढा × तेवढा |
१५६ | जोश × कंटाळा |
१५७ | ज्येष्ठ x कनिष्ठ |
१५८ | झकास × निकृष्ट |
१५९ | टिकाऊ × कमकुवत, ठिसूळ |
१६० | ठळक × पुसट |
१६१ | डावा × उजवा |
१६२ | डोळस x आंधळा अंध |
१६३ | डौलदार x बेढब, बेडौल, बेढब |
१६४ | तजेलदार × कोमेजलेले |
१६५ | तन्मय × द्विधा |
१६६ | तरुण × म्हातारा, वृद्ध |
१६७ | तहान × भूक |
१६८ | ताजा × शिळा |
१६९ | ताजे × शिळे |
१७० | तीक्ष्णx बोथड |
१७१ | तेजस्वी x निस्तेज,तेजहीन |
१७२ | तेजी × मंदी |
१७३ | थंड × गरम |
१७४ | थंडी × उष्मा, गरमी |
१७५ | थोडे × जास्त |
१७६ | थोर × लहान |
१७७ | थोरला × धाकटा |
१७८ | दया × राग |
१७९ | दयाळू x निर्दय, जुलमी, क्रूर |
१८० | दर्जेदार x हीन |
१८१ | दाट x विरळ, तुरळक |
१८२ | दाता × याचक |
१८३ | दिन × रात |
१८४ | दिवस x रात्र |
१८५ | दीप्ती × अंधःकार |
१८६ | दीर्घ x -हस्व |
१८७ | दुभती × भाकड |
१८८ | दुरित × सज्जन |
१८९ | दुरुस्ती x बिघात |
१९० | देव × दानव, दैत्य, राक्षस |
१९१ | देवाण × घेवाण |
१९२ | दैववाद × प्रयत्नवाद |
१९३ | धडधकड × कमजोर |
१९४ | धनवंत × गरीब, निर्धन |
१९५ | धाडस × भित्रेपणा |
१९६ | धीट × भित्रा |
१९७ | धुरीण × अनुयायी |
१९८ | नफा × तोटा |
१९९ | नम्र × उद्धट |
२०० | नम्रता × उद्धटपणा |
२०१ | नम्रता × औधत्य |
२०२ | नरम × कडक |
२०३ | नवा × जुना |
२०४ | नशीबवान × कमनशिबी |
२०५ | नाजुक × मजबूत, निगरगठ्ठ, राठ |
२०६ | नाजूक × राकट |
२०७ | नि: शस्त्र × शस्त्रधारी |
२०८ | निमंत्रित × आगंतुक |
२०९ | निर्भय × भयभीत |
२१० | निर्मल × मळका, मळकट |
२११ | नीटनेटका × गबाळयंत्री, गबळ्या |
२१२ | नेहमी × क्वचित |
२१३ | नैसर्गिक × कृत्रिम |
२१४ | न्यूनता × विपुलता |
२१५ | पक्का × कच्चा |
२१६ | परवानगी × बंदी |
२१७ | पराक्रमी × भित्रा |
२१८ | पहिला x शेवटचा |
२१९ | पांढरा, गोरा × काळा |
२२० | पाप × पुण्य |
२२१ | पापी x पुण्यवान |
२२२ | पायथा x शिखर |
२२३ | पुढची x मागची |
२२४ | पुढारी, नेता × अनुयायी, कार्यकर्ता |
२२५ | पुष्कळ x थोडे |
२२६ | पूर्ण × अर्धवट |
२२७ | पूर्व x पश्चिम |
२२८ | पोर्णिमा × अमावस्या |
२२९ | पोलिस × चोर |
२३० | पौर्वात्य × पाश्चात्य, पाश्चिमात्य |
२३१ | प्रकाश,उजेड × तम,तिमिर,काळोख,अंधकार |
२३२ | प्रगती, उन्नती × अधोगती |
२३३ | प्रचंड × चिमुकले |
२३४ | प्रशंसा × कुचाळी |
२३५ | प्रश्न × उत्तर |
२३६ | प्रसन्न x खिन्न, उदास, उद्विग्न |
२३७ | प्रामाणिकपणा × लबाडी |
२३८ | प्रारंभ x अखेर, अंत |
२३९ | प्रेम × द्वेष |
२४० | फलदाई × कुचकामी |
२४१ | फायदा × नुकसान, तोटा |
२४२ | फार × कमी |
२४३ | फिकट x गडद, भडक |
२४४ | फुकट x विकत |
२४५ | फुलणे x कोमेजणे |
२४६ | बंधन × मुक्तता |
२४७ | बरे × वाईट |
२४८ | बरोबर x चूक |
२४९ | बलवान x दुर्बल |
२५० | बलाढ्य × कमजोर |
२५१ | बसणे × उठणे |
२५२ | बुद्धिमान x ढ, निर्बुद्ध, मठ्ठ |
२५३ | बोथड x धारदार |
२५४ | बोलका x मुका |
२५५ | भक्कम x लेचापेचा, कमकुवत |
२५६ | भरती × ओहोटी |
२५७ | भरभर x सावकाश |
२५८ | भरभराट × ऱ्हास |
२५९ | भरभराट x -हास |
२६० | भले × बुरे |
२६१ | भव्य x चिमुकले |
२६२ | भांडण x सलोखा |
२६३ | भाग्यवान × अभागी ,दुर्भागी |
२६४ | भूक x तहान |
२६५ | भेसळ x निर्भळ |
२६६ | भोग × त्याग |
२६७ | भोळा x धूर्त, कावेबाज, लबाड |
२६८ | भोळा x लबाड |
२६९ | मंजुळ x कर्कश, भसाड |
२७० | मंद x प्रखर |
२७१ | मऊ, मृदू × ठणक, कठीण, कठोर |
२७२ | मधुर x कडवट |
२७३ | मनोरंजनक × कंटाळवाणे |
२७४ | मर्त्य × अमर |
२७५ | मलूल × टवटवीत |
२७६ | मवाल × जहाल |
२७७ | महान × क्षुद्र |
२७८ | महाल × झोपडी |
२७९ | मागचा × पुढचा |
२८० | माथा × पायथा |
२८१ | माया x द्वेष |
२८२ | मालक,धनी × चाकर, नोकर, सेवक, किंकर |
२८३ | माहेर × सासर |
२८४ | मिटलेले x उघडलेले |
२८५ | मित्र × शत्रू |
२८६ | मुख्य × गौण |
२८७ | मैत्री ×दुष्मनी, वैर |
२८८ | मोकळीक × निर्बंध |
२८९ | मोकळे × बंदिस्त |
२९० | मोठा x लहान |
२९१ | मोद × खन्त |
२९२ | मौन x बडबड |
२९३ | येईल x जाईल |
२९४ | रक्षक x मारक,भक्षक |
२९५ | राग x लोभ |
२९६ | रागीट × प्रेमळ |
२९७ | राजा × रंक |
२९८ | राव x रंक |
२९९ | रिकामेx भरलेले |
३०० | रुचकर x बेचव, सपक,रुचीहीन |
३०१ | रूक्ष × रमणीय |
३०२ | रूपवानx कुरूप |
३०३ | रेखीव x खडबडीत, ओबडधोबड |
३०४ | रेलचेल x टंचाई |
३०५ | रोख × उधार |
३०६ | रोड x सुदृढ |
३०७ | रोपटे x वृक्ष |
३०८ | लघू × गुरु |
३०९ | लठ्ठ x कृश, हडकुळा |
३१० | लय × प्रारंभ |
३११ | लवकर x उशिरा, सावकाश |
३१२ | लांब x आखूड, जवळ |
३१३ | लांबी x रुंदी |
३१४ | लाडके x नावडते |
३१५ | लाभ x हानी, नुकसान तोटा |
३१६ | वंद्य x निंद्य |
३१७ | वर × खाली |
३१८ | वर × वधू |
३१९ | वर, वरदान × शाप |
३२० | वरिष्ठ × कनिष्ठ |
३२१ | वाकडे x सरळ |
३२२ | विकास × ऱ्हास |
३२३ | विद्यार्थी × शिक्षक |
३२४ | विद्वान x अडाणी |
३२५ | विनंती × ताकीद |
३२६ | विपुलता x टंचाई |
३२७ | वियोग × संयोग,मिलन |
३२८ | विरुद्धर्धी × समानार्थी |
३२९ | विरोध × संमती, मान्यता, पाठिंबा |
३३० | विलंब x त्वरा, लगेच, तात्काल, पटकन |
३३१ | विशेष x सामान्य |
३३२ | वेगात x हळूहळू |
३३३ | व्यापक, विशाल × संकुचित |
३३४ | शंका × खात्री |
३३५ | शहर x खेडे |
३३६ | शहाणा x वेडा, मूर्ख, खुळा, अडाणी |
३३७ | शांत x तापट, रागीट |
३३८ | शाबाशकी x शिक्षा |
३३९ | शाश्वत × नश्वर |
३४० | शिकारी x सावज |
३४१ | शिखर x पायथा |
३४२ | शीघ्र × मंद |
३४३ | शीतल x उष्ण |
३४४ | शुक्ल x कृष्ण |
३४५ | शुद्ध x वद्य |
३४६ | शूर x भित्रा |
३४७ | शेंडा x बुडखा |
३४८ | श्रीमंत x गरीब, दरिद्री |
३४९ | श्रेष्ठ x कनिष्ठ |
३५० | संसारी x संन्यासी |
३५१ | सकाळ x संध्याकाळ |
३५२ | सक्ती × खुषी |
३५३ | सजीव × निर्जीव |
३५४ | सतर्क x बेसावध |
३५५ | सनातनी × सुधारक |
३५६ | सन्मान × अपमान |
३५७ | सम × विषम |
३५८ | समदर्शी × पक्षपाती |
३५९ | समृद्धी x दारिद्र्य |
३६० | समोर × मागे |
३६१ | सरळ × वाकडा, तिरका |
३६२ | सरस x निरस |
३६३ | सलोखा × भांडण |
३६४ | सवाल × जबाब |
३६५ | सान x थोर |
३६६ | सानुली x मोठी |
३६७ | सामुदायिक, सार्वजनिक x वैयक्तिक |
३६८ | साम्य x भेद, फरक |
३६९ | सार्थ × व्यर्थ |
३७० | सार्वजनिक x खाजगी |
३७१ | सावकार x भिकारी |
३७२ | सावकाश × पटकन |
३७३ | साहसी x भित्रा |
३७४ | सुंदर, रूपवान x कुरूप |
३७५ | सुख x दुःख |
३७६ | सुटका × अटक |
३७७ | सुबक × बेढब |
३७८ | सुरवात x शेवट |
३७९ | सुरेल x बेसूर |
३८० | सुवर्णयुग × तमोयुग |
३८१ | सुव्यवस्था x बंडाळी |
३८२ | सोपे x अवघड, कठीण |
३८३ | सोय × अडचण |
३८४ | सौजन्य x उद्धटपणा |
३८५ | सौम्य x भडक, भयंकर, प्रखर, तीव्र |
३८६ | स्तुती x निंदा |
३८७ | स्थिर × चंचल |
३८८ | स्थूल × सूक्ष्म,कृश |
३८९ | स्पष्ट × धूसर, फसवी |
३९० | स्वकीय × परका |
३९१ | स्वच्छ × घाणेरडा, गढूळ |
३९२ | स्वर्ग × नरक |
३९३ | स्वस्त × महाग |
३९४ | स्वस्थ× बेचैन |
३९५ | स्वहित, स्वार्थ × परमार्थ |
३९६ | स्वागत × निरोप |
३९७ | स्वाधीन x पराधीन |
३९८ | स्वीकार x अव्हेर |
३९९ | हर्ष × खेद |
४०० | हलकी × अवजड |
४०१ | हलके × जड, भारी, वजनदार |
४०२ | हळू, सावकाश x जलद |
४०३ | हसणे × रडणे |
४०४ | हसतमुख x रडततोंड |
४०५ | हसू x रडू |
४०६ | हार x जीत |
४०७ | हिम्मत x भय |
४०८ | हुशार x मठ्ठ, ढ |
४०९ | होकार x नकार |
४१० | होता × नव्हता |
This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.
0 Comments:
टिप्पणी पोस्ट करा